Havale Nedirr ?? Çocuklarda Havalee
HAVALELERİN SINIFLANDIRILMASI
Havale bir beyin hastalığı olduğu için beynin fonksiyon yaptığı bölgeye göre değişik havaleler olabiliyor. Havalenin bir kısmı kişide kasılma, bükülme, bir tarafında titretme tarzında hareketler, ani düşmeler, ani baş düşürmesi, ani sıçrama tarzında çok değişik hareketlerde çıkabildiği gibi hafıza bölgesinden çıkan unutma, konuşma bölgesinden çıkan konuşma sorunluluğu, görme merkezinden çıkan geçici görme kaybı veya olmayan görüntüleri görme, var olan görüntüleri farklı görme tarzında çok farklı nöbetlerle havale ortaya çıkabilir.
Havale yani nöbet geçirme olayı tıbben iki bölümdür. Bunlar bir nedene bağlı yani tetiklenen nöbetlerdir. Diğeri ise herhangi bir sebebi olmadan toplum arasında soğuk havale olarak bilinen yenidenlayan nöbetlerdir. İlk grup nedene bağlı tetikleyen nöbetlerin en önemlisi ateşlenen havalelerdir. Ateşli havaleler altı ay ile altı yaş grubu arasında çok yaygın bir biçimde görülür. O yaştan sonra görülmesi çok seyrekdir. Temel tetikleyici neden ateştir. Burada ateşin düzeyinden çok, ateşin hızla yükselişi ve hızlı inişinin havale yaptığı bilinmelidir. Ateş dışında da diğer tetikleyici nedenler var. Geçici ilaçlara maruz kalma, zehirlenme, travma sonrası ya da menenjit gibi bir sinir sistemi enfeksiyonu sonrası görülen havaleler ise tetiklenen nedenlerdir. Bunların saraya dönmeleri faktörlerine göre farklıdır. Ateşli nöbetleri ele alırsak bunların ateşi benzeri olmayan nöbetlere dönme olasılıki çok düşüktür ve belli koşullar altındadır.
HAVALE NASIL BELİRTİ VERİR?
Beynin yürüttüğü fonksiyone yönelik birçok havale çıkabilir. Zaten havalenin bilhassa yaş ve çocukta tanısını güçleştiren olay da budur. Yeni doğanda havale çok farklı görülür, süt çocuğunda farklı ve okul çocuğunda farklı görülür. Yani yaş büyüdükçe beynin belli bölgeleri daha aktif ve o bölgelerin fonksiyonlerine yönelik havale çıkar.
Mesela en etkileyici örnek yeni doğan bir çocukta ayağını bisiklet tarzı çevirmek veya kürek çekmek gibi hareketler bir havale belirtisi olabiliyor. Ama yaşamın diğer döneminde bunlar görülmüyor. Bir diğer tür havale ise çocuğun aniden görmesinin kaybolmasıdır. Görme merkezinden kaynaklandığı için nöbet o bölgeleri etkisi altına alıyor. Geçici olarak çocuk bir şey görmüyor. Ya da olmayan şeyler hayaller görüyor. Ya da geçmişte yaşanmış olaylar görülüyor. Ya da korkular öfke nöbetleri yani beynin hangi bölgesi uyarıldıysa havale etkisi altında ise o bölgeye ait şikayetler görülüyor.
HAVALE TEŞHİSİ
Çocuklarda havalenin teşhisinde birinci basamak olarak ailenin gözlemleri dinlenir. Kayıt altına alınan havale durumları varsa izlenir. İkinci basamakta EEG (Elektro-ensefalografi) çekilir. EEG beynin elektrik etkinliğini kayıtlamaktır. Burada geçici anı o andaki rastgele ritim soruni var mı ona bakılır. En kolay teşhiste saçların arasına yapıştırılan elektrotlarla alınan kayıttır. Eğer nöbet anına rastlanırsa nöbetin hangi bölgeden çıktığı görülür. Özellikle bunun bir sara nöbeti yani bir havale olduğu görülür.
İlk havaleyle gelen hastada en az bir saat olmak suretiyle bunun önemli bir kısmı uykuda bir kısmı da uyanık zamanda olmak suretiyle ve belli bir biçimde derin soluk alıp verme ve ışık uyarısı gibi değişik uyarılarla bir EEG kaydı yapılır. Bu kayıtla birincisi olay sara hastalığının ilk belirtisi bir havale mi, ikinci şeklinde de havale ise beynin hangi bölgelerinden kaynaklanıyor bu hususta araştırmalar yapılır.
HANGİ ÇOCUKLARDA HAVALE GÖRÜLÜR?
Havale tüm milletlerda binde bir ile ikibin de bir çocukta görülmektedir. Çocuğun yaşı ne kadar ufakse havale geçirmeye eğilimi o kadar artıyor. Her çocuk havale geçirmez. Ya genetik sebebiyle aileden aldığı havale geçirme duyarlılığı var. Bir diğeri ağızdan alınan ilaç, zehirlenme veya bir travma ki bu mekanik olabilir. Beyin içinde kanamaya veya sarsıntıya neden olan ya da da bir oksijensizlik sürecinden sonra beyinde oluşan bir hasara karşı beynin, her zaman önemli reaksiyonlerinden bir tanesi de havale geçirmedir.
ÇOCUKLAR NİÇİN HAVALE GEÇİRİR?
Beyinde fizyolojik değişikliklerin ötesinde yani işlevsel dediğimiz dinamik hareketli sorunler havale yapabilir. Bunları hücresel düzeyde belirleme etmek günümüzde mümkün olabilir. Bazı genetik etkenlerde bu hücresel düzeyler de etkili. Çocukluk çağı ateşi benzeri olmayan havale hastalığının ortalama %30-40’ında genetik nedenler sorumludur. Bu genetik nedenlerle hücrelerin zarından bir aktif maddenin yada bir iyonun geçişi hakkında bir genetik sorun hücrenin uyarılabilirliğini arttırır. İşte bu yürüyebilirlik artışı da havaleyle ortaya çıkabiliyor.
Havalenin altında yatan sebebi bulmaya yönelik şu anda en iyi yöntem beyin MR(Magnetik Rezonans)’ıdır. Anne karnında veya daha sonra oluşmuş yapısal anomaliler, bunların epilepsi(sara) ile ilişkisi ile ilgili sağlam bilgiler verebilir. Vakaların kaynağının 1/3’ünün genetik, 1/3’ü yapısal sorunler ve 1/3’ünün ise sebebinin bulunamadığını söyleyebiliriz.
HAVALE NÖBETİ NE KADAR SÜRER?
Havale çeşitlerine göre süresi de değişebilir. Havaleye neden beyin kısmı da havalenin süresine etki eder. Eğer beynin ön bölgesinden çıkan havaleler bunun temel özelliği nöbet anında ani kasılma tarzında olmakla beraber genellikle kısa sürer. Daha çok uykuda görülür. Kişi nöbet geçirir uyur, ondan sonra yeniden kalkar nöbet geçirir uyur. Bu nöbetlerin süresi en çok 30 – 40 saniyedir. Ama beynin temporallok dediğimiz bölgesinden çıkan nöbetler daha yavaş başlar. Kişi ani kalkar uykudan ya da uyanıkken yaptığı işi bırakır, donuklaşır.
HAVALE ZAMANINDA NE YAPILMALIDIR?
Havale ile karşılaşıldığında ilk yapılacak şey ailenin müdahalesidir. Çocuğa kurtarmaı, yanısıra bulanan ev halkı yapabilir. Ev halkının çocuğun yaşamsal desteğe ihtiyacı konusu ile ilgili bilinçli olması gerekir. Ağız yoluna bakılarak solunum hareketinin olup olmadığı anlaşılır. Eğer ağız kenarları morarmışsa o zaman solunum hareketinde bir sorun vardır.
Ağzında kusmuk, kan gibi herhangi bir yabancı cisim var mı? Ağzında yabancı cisim var ve ağız çevresi morarmışsa solunum yollarını açık tutmak gerekir. Bu nedenle, çocuk hemen sağ yanına yatırılır.
Devam eden kusma varsa yabancı cismi temizlemek için İdeal yol budur. Temiz bir bezle ağız temizlenir, şayet kusma hala devam ediyorsa bu yolla bırakılır. Kusma bittiyse ağzı temizlenir sonra sırt üstü pozisyonda sağlam bir yere yatırılır. Ve sırt üstü yatan kişinin başını hafifçe 45 derece geriye doğru eğip altına rulo biçiminde yapılmış havlu veya bez koyarak en iyi şekilde oksijen alması sağlanır. Başını daha çok şayetseniz solunum yolları tamamıyla kapanır.
Üçüncü basamakta ise ağız yolu açık mı yoksa ağız kenetlenmiş, ısırma, kan gibi şeyler var mı buna bakılır. Özellikle bu esnada kişide hırıltı sesi çıkar ki bu da solunum yollarının kapandığının belirtisidir. Hekimlerin tavsiyesi evde bulunan tahta kaşığın sapını dilin üzerine bastırarak çocuğun dilini ısırmasını önlemektir. Ama dilin fazla ilerisine gidilirse buda öğürtü ve kusma yapabilir. Bu biçimde üç basamakta evde solunum yollarını açabilirsiniz. Yapılan müdahaleden sonra hala kişi nöbet geçiriyorsa, morarma devam ediyorsa ağızdan ağza şahsa suni teneffüs yapmanız gerekir. Bunu yapamıyorsanız yatırılmış pozisyonda ağzı açık bir biçimde devam eden kusmaya karşı sağ tarafa yatırılmış bir biçimde hastaneye gdolayılmesi gerekir. Bir nöbet tüm bedenin kasıldığı çırpınma tarzındaki nöbetler de 5 dakikayı buluyorsa acil ilaçla müdahale edilmesi gerekiyor.
ÖNCEDEN ÖNLEM ALINIP ENGELLENEBİLİR Mİ?
Havale hastalığı şayet saranın bir belirtisi ise yani yenidenlayan nedensiz havale hastalığı belirtisi ise belli koşullarda süreğen ilaç tedavisi kullanmak mümkün. Çünkü yenidenlayan havalelerin yaşamsal tehlikeleri, zihinsel gelişime olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu yüzden bu etkilerle karşılaşmamak için bunları bir biçimde kontrol altına almak gerekir. En az bir yıl olmak suretiyle 2, 3 veya 4 nöbetsiz bir süreyi kazanmak için tedavi kullanılır. Bu ilaçlar kesinlikle doktorlerin denetimi altında ve makul dozlarda kullanılarak nöbetler kontrol altına alınır. Halk arasında bu ilaçların zararlı olduğu konusu ile ilgili yaygın olan yanlış bir inanış bulunmaktadır.
Ateşli havalelerde genellikle süreğen ilaç tedavisi tavsiyelmemektedir. Çünkü bu nöbetlere masum nöbetlerde diyebileceğimiz belli bir yaştan sonra kaybedilecak nöbetlerdir. Fakat bu gruba da bazı durumlarda devamlı koruyucu tedavi denilen sara ilaçları kullanmak mümkün. Bunların süresi, saraya göre dozları daha azdır. Bazen de Aralıklı tedavi denilen evde diazepam fitiller verilerek ateşli günlerde koruma sağlanabilir. Fitiller için genelde daha büyük yaş grubu tercih edilmektedir. Fitillerin kullanımında solunum baskılaması gibi riskler söz konusu olmasından 3 yaş altındaki çocuklar için kullanılmamalıdır. Fakat evde büyük bir nöbete yakalandığında hayati bir tehlike arz etmemesi için nöbeti durdurmak amacı ile diazepam fitil kullanmak mümkün.
HAVALE TEDAVİSİ
Havale tedavisinin sebebi tedavi belirlenirken oldukça önemlidir. Eğer havale herhangi bir tetikleyici bir neden bağlıysa o zaman yapılacak en doğru teknik tetikleyici nedeni ortadan kaldırmaktır. Çocukluk yaş gurubunda en çok görülen neden ateştir. Ateşli olan nöbetler çok fazla değilse, risk etkenleri taşımıyorsa süreğen bir tedavi tavsiyelmez. Çocuk hastaneye ulaştığında havale devam ediyorsa akut tedavilerle nöbet durdurulur.
Tetikleyici etken herhangi bir ilaç kullanımıysa (mesela penisilin, antibiyotik gibi) bu ilaçlardan hastanın bilhassa uzak durması gerekir. Bazen de havale yani sara hastalığı bazı ışıklara maruz kalma, aşırı yakından televizyon açıp kapama, atari gibi eşyalardan olabilir. Çok seyreken satranç gibi faaliyetlerle, seyreken yanıp sönen ışıklarla, bazılarında sıcak suyla banyo yapmak gibi değişik nedenlere bağlı olabilir. Nedeni kaldırmak genelde havale hastalığını kontrol için yeterli olacaktır. Ama havaleler sara hastalığının yani yenidenlayan nedensiz havale hastalıklarının belirtisi ise o zaman en az bir yıl içinde uzun süreli epilepsi tedavisine geçilmelidir.
Havale bir beyin hastalığı olduğu için beynin fonksiyon yaptığı bölgeye göre değişik havaleler olabiliyor. Havalenin bir kısmı kişide kasılma, bükülme, bir tarafında titretme tarzında hareketler, ani düşmeler, ani baş düşürmesi, ani sıçrama tarzında çok değişik hareketlerde çıkabildiği gibi hafıza bölgesinden çıkan unutma, konuşma bölgesinden çıkan konuşma sorunluluğu, görme merkezinden çıkan geçici görme kaybı veya olmayan görüntüleri görme, var olan görüntüleri farklı görme tarzında çok farklı nöbetlerle havale ortaya çıkabilir.
Havale yani nöbet geçirme olayı tıbben iki bölümdür. Bunlar bir nedene bağlı yani tetiklenen nöbetlerdir. Diğeri ise herhangi bir sebebi olmadan toplum arasında soğuk havale olarak bilinen yenidenlayan nöbetlerdir. İlk grup nedene bağlı tetikleyen nöbetlerin en önemlisi ateşlenen havalelerdir. Ateşli havaleler altı ay ile altı yaş grubu arasında çok yaygın bir biçimde görülür. O yaştan sonra görülmesi çok seyrekdir. Temel tetikleyici neden ateştir. Burada ateşin düzeyinden çok, ateşin hızla yükselişi ve hızlı inişinin havale yaptığı bilinmelidir. Ateş dışında da diğer tetikleyici nedenler var. Geçici ilaçlara maruz kalma, zehirlenme, travma sonrası ya da menenjit gibi bir sinir sistemi enfeksiyonu sonrası görülen havaleler ise tetiklenen nedenlerdir. Bunların saraya dönmeleri faktörlerine göre farklıdır. Ateşli nöbetleri ele alırsak bunların ateşi benzeri olmayan nöbetlere dönme olasılıki çok düşüktür ve belli koşullar altındadır.
HAVALE NASIL BELİRTİ VERİR?
Beynin yürüttüğü fonksiyone yönelik birçok havale çıkabilir. Zaten havalenin bilhassa yaş ve çocukta tanısını güçleştiren olay da budur. Yeni doğanda havale çok farklı görülür, süt çocuğunda farklı ve okul çocuğunda farklı görülür. Yani yaş büyüdükçe beynin belli bölgeleri daha aktif ve o bölgelerin fonksiyonlerine yönelik havale çıkar.
Mesela en etkileyici örnek yeni doğan bir çocukta ayağını bisiklet tarzı çevirmek veya kürek çekmek gibi hareketler bir havale belirtisi olabiliyor. Ama yaşamın diğer döneminde bunlar görülmüyor. Bir diğer tür havale ise çocuğun aniden görmesinin kaybolmasıdır. Görme merkezinden kaynaklandığı için nöbet o bölgeleri etkisi altına alıyor. Geçici olarak çocuk bir şey görmüyor. Ya da olmayan şeyler hayaller görüyor. Ya da geçmişte yaşanmış olaylar görülüyor. Ya da korkular öfke nöbetleri yani beynin hangi bölgesi uyarıldıysa havale etkisi altında ise o bölgeye ait şikayetler görülüyor.
HAVALE TEŞHİSİ
Çocuklarda havalenin teşhisinde birinci basamak olarak ailenin gözlemleri dinlenir. Kayıt altına alınan havale durumları varsa izlenir. İkinci basamakta EEG (Elektro-ensefalografi) çekilir. EEG beynin elektrik etkinliğini kayıtlamaktır. Burada geçici anı o andaki rastgele ritim soruni var mı ona bakılır. En kolay teşhiste saçların arasına yapıştırılan elektrotlarla alınan kayıttır. Eğer nöbet anına rastlanırsa nöbetin hangi bölgeden çıktığı görülür. Özellikle bunun bir sara nöbeti yani bir havale olduğu görülür.
İlk havaleyle gelen hastada en az bir saat olmak suretiyle bunun önemli bir kısmı uykuda bir kısmı da uyanık zamanda olmak suretiyle ve belli bir biçimde derin soluk alıp verme ve ışık uyarısı gibi değişik uyarılarla bir EEG kaydı yapılır. Bu kayıtla birincisi olay sara hastalığının ilk belirtisi bir havale mi, ikinci şeklinde de havale ise beynin hangi bölgelerinden kaynaklanıyor bu hususta araştırmalar yapılır.
HANGİ ÇOCUKLARDA HAVALE GÖRÜLÜR?
Havale tüm milletlerda binde bir ile ikibin de bir çocukta görülmektedir. Çocuğun yaşı ne kadar ufakse havale geçirmeye eğilimi o kadar artıyor. Her çocuk havale geçirmez. Ya genetik sebebiyle aileden aldığı havale geçirme duyarlılığı var. Bir diğeri ağızdan alınan ilaç, zehirlenme veya bir travma ki bu mekanik olabilir. Beyin içinde kanamaya veya sarsıntıya neden olan ya da da bir oksijensizlik sürecinden sonra beyinde oluşan bir hasara karşı beynin, her zaman önemli reaksiyonlerinden bir tanesi de havale geçirmedir.
ÇOCUKLAR NİÇİN HAVALE GEÇİRİR?
Beyinde fizyolojik değişikliklerin ötesinde yani işlevsel dediğimiz dinamik hareketli sorunler havale yapabilir. Bunları hücresel düzeyde belirleme etmek günümüzde mümkün olabilir. Bazı genetik etkenlerde bu hücresel düzeyler de etkili. Çocukluk çağı ateşi benzeri olmayan havale hastalığının ortalama %30-40’ında genetik nedenler sorumludur. Bu genetik nedenlerle hücrelerin zarından bir aktif maddenin yada bir iyonun geçişi hakkında bir genetik sorun hücrenin uyarılabilirliğini arttırır. İşte bu yürüyebilirlik artışı da havaleyle ortaya çıkabiliyor.
Havalenin altında yatan sebebi bulmaya yönelik şu anda en iyi yöntem beyin MR(Magnetik Rezonans)’ıdır. Anne karnında veya daha sonra oluşmuş yapısal anomaliler, bunların epilepsi(sara) ile ilişkisi ile ilgili sağlam bilgiler verebilir. Vakaların kaynağının 1/3’ünün genetik, 1/3’ü yapısal sorunler ve 1/3’ünün ise sebebinin bulunamadığını söyleyebiliriz.
HAVALE NÖBETİ NE KADAR SÜRER?
Havale çeşitlerine göre süresi de değişebilir. Havaleye neden beyin kısmı da havalenin süresine etki eder. Eğer beynin ön bölgesinden çıkan havaleler bunun temel özelliği nöbet anında ani kasılma tarzında olmakla beraber genellikle kısa sürer. Daha çok uykuda görülür. Kişi nöbet geçirir uyur, ondan sonra yeniden kalkar nöbet geçirir uyur. Bu nöbetlerin süresi en çok 30 – 40 saniyedir. Ama beynin temporallok dediğimiz bölgesinden çıkan nöbetler daha yavaş başlar. Kişi ani kalkar uykudan ya da uyanıkken yaptığı işi bırakır, donuklaşır.
HAVALE ZAMANINDA NE YAPILMALIDIR?
Havale ile karşılaşıldığında ilk yapılacak şey ailenin müdahalesidir. Çocuğa kurtarmaı, yanısıra bulanan ev halkı yapabilir. Ev halkının çocuğun yaşamsal desteğe ihtiyacı konusu ile ilgili bilinçli olması gerekir. Ağız yoluna bakılarak solunum hareketinin olup olmadığı anlaşılır. Eğer ağız kenarları morarmışsa o zaman solunum hareketinde bir sorun vardır.
Ağzında kusmuk, kan gibi herhangi bir yabancı cisim var mı? Ağzında yabancı cisim var ve ağız çevresi morarmışsa solunum yollarını açık tutmak gerekir. Bu nedenle, çocuk hemen sağ yanına yatırılır.
Devam eden kusma varsa yabancı cismi temizlemek için İdeal yol budur. Temiz bir bezle ağız temizlenir, şayet kusma hala devam ediyorsa bu yolla bırakılır. Kusma bittiyse ağzı temizlenir sonra sırt üstü pozisyonda sağlam bir yere yatırılır. Ve sırt üstü yatan kişinin başını hafifçe 45 derece geriye doğru eğip altına rulo biçiminde yapılmış havlu veya bez koyarak en iyi şekilde oksijen alması sağlanır. Başını daha çok şayetseniz solunum yolları tamamıyla kapanır.
Üçüncü basamakta ise ağız yolu açık mı yoksa ağız kenetlenmiş, ısırma, kan gibi şeyler var mı buna bakılır. Özellikle bu esnada kişide hırıltı sesi çıkar ki bu da solunum yollarının kapandığının belirtisidir. Hekimlerin tavsiyesi evde bulunan tahta kaşığın sapını dilin üzerine bastırarak çocuğun dilini ısırmasını önlemektir. Ama dilin fazla ilerisine gidilirse buda öğürtü ve kusma yapabilir. Bu biçimde üç basamakta evde solunum yollarını açabilirsiniz. Yapılan müdahaleden sonra hala kişi nöbet geçiriyorsa, morarma devam ediyorsa ağızdan ağza şahsa suni teneffüs yapmanız gerekir. Bunu yapamıyorsanız yatırılmış pozisyonda ağzı açık bir biçimde devam eden kusmaya karşı sağ tarafa yatırılmış bir biçimde hastaneye gdolayılmesi gerekir. Bir nöbet tüm bedenin kasıldığı çırpınma tarzındaki nöbetler de 5 dakikayı buluyorsa acil ilaçla müdahale edilmesi gerekiyor.
ÖNCEDEN ÖNLEM ALINIP ENGELLENEBİLİR Mİ?
Havale hastalığı şayet saranın bir belirtisi ise yani yenidenlayan nedensiz havale hastalığı belirtisi ise belli koşullarda süreğen ilaç tedavisi kullanmak mümkün. Çünkü yenidenlayan havalelerin yaşamsal tehlikeleri, zihinsel gelişime olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bu yüzden bu etkilerle karşılaşmamak için bunları bir biçimde kontrol altına almak gerekir. En az bir yıl olmak suretiyle 2, 3 veya 4 nöbetsiz bir süreyi kazanmak için tedavi kullanılır. Bu ilaçlar kesinlikle doktorlerin denetimi altında ve makul dozlarda kullanılarak nöbetler kontrol altına alınır. Halk arasında bu ilaçların zararlı olduğu konusu ile ilgili yaygın olan yanlış bir inanış bulunmaktadır.
Ateşli havalelerde genellikle süreğen ilaç tedavisi tavsiyelmemektedir. Çünkü bu nöbetlere masum nöbetlerde diyebileceğimiz belli bir yaştan sonra kaybedilecak nöbetlerdir. Fakat bu gruba da bazı durumlarda devamlı koruyucu tedavi denilen sara ilaçları kullanmak mümkün. Bunların süresi, saraya göre dozları daha azdır. Bazen de Aralıklı tedavi denilen evde diazepam fitiller verilerek ateşli günlerde koruma sağlanabilir. Fitiller için genelde daha büyük yaş grubu tercih edilmektedir. Fitillerin kullanımında solunum baskılaması gibi riskler söz konusu olmasından 3 yaş altındaki çocuklar için kullanılmamalıdır. Fakat evde büyük bir nöbete yakalandığında hayati bir tehlike arz etmemesi için nöbeti durdurmak amacı ile diazepam fitil kullanmak mümkün.
HAVALE TEDAVİSİ
Havale tedavisinin sebebi tedavi belirlenirken oldukça önemlidir. Eğer havale herhangi bir tetikleyici bir neden bağlıysa o zaman yapılacak en doğru teknik tetikleyici nedeni ortadan kaldırmaktır. Çocukluk yaş gurubunda en çok görülen neden ateştir. Ateşli olan nöbetler çok fazla değilse, risk etkenleri taşımıyorsa süreğen bir tedavi tavsiyelmez. Çocuk hastaneye ulaştığında havale devam ediyorsa akut tedavilerle nöbet durdurulur.
Tetikleyici etken herhangi bir ilaç kullanımıysa (mesela penisilin, antibiyotik gibi) bu ilaçlardan hastanın bilhassa uzak durması gerekir. Bazen de havale yani sara hastalığı bazı ışıklara maruz kalma, aşırı yakından televizyon açıp kapama, atari gibi eşyalardan olabilir. Çok seyreken satranç gibi faaliyetlerle, seyreken yanıp sönen ışıklarla, bazılarında sıcak suyla banyo yapmak gibi değişik nedenlere bağlı olabilir. Nedeni kaldırmak genelde havale hastalığını kontrol için yeterli olacaktır. Ama havaleler sara hastalığının yani yenidenlayan nedensiz havale hastalıklarının belirtisi ise o zaman en az bir yıl içinde uzun süreli epilepsi tedavisine geçilmelidir.
Yorumlar
Yorum Gönder